Miasto moje, a w nim: ghetto wall.

Spędziwszy całe życie w Warszawie, wiosną zeszłego roku zaczełam ją odkrywać na nowo. Jak turystka, ściskając w dłoni przewodnik i plik wydruków z internetu. Moją pasją stało się wyszukiwanie nieznanych mi dotąd zakątków miasta i dowiadywanie się nowych rzeczy o mijanych na co dzień jego fragmentach. W tą stołeczną przygodę wciągnęłam męża-niewarszawiaka i dzieci, które mi rosną na prawdziwych varsavianistów:)

Po kilku miesiącach okazało się, że wciąż nie znam Warszawy i nadal jestem głodna wycieczek. Czekając na wiosnę i nowe odkrycia - zapraszam na blogowe spacery po stolicy. I namawiam do świeżego, z boku, spojrzenia na miasta, w których żyjecie.

Pierwsze piętnaście lat  przeżyłam w getcie. Wyrosłam wśród poranionych w powstaniu (jednym i drugim) kamienic. Wciąż trudno mi ogarnąć rozumem i sercem, że "całe to pulsujące i pełne blasku życie zgasło, że ten olbrzymi zbiór ludzkich niezwykłości został starty z powierzchni ziemi"*. Że pamiątek po narodzie, który tutaj żył przez wieki, trzeba mozolnie w Warszawie szukać, bo w miejscu ruin wyrosło nowe miasto, z innym niż przedwojenny układem ulic, placów, parków. Ciężko pojąć, jak w sercu miasta mogło istnieć tak ogromne więzienie. Nie sposób zrozumieć, że setki tysięcy ludzi po prostu zniknęły...

Tym bardziej ucieszył mnie projekt zaznaczenia na współczesnej tkance miasta granic getta. Pomysł pojawił się już w latach 90., realizowano go od roku 2007. Oznakowano obwód getta z okresu, kiedy było największe, zajmowało ponad 300 hektarów. Mur był trzymetrowy, podwyższony dodatkowo drutem kolczastym. Zamknął 360 tysięcy Żydów warszawskich i 90 tysięcy z innych miast. Getto funkcjonowało od 16 listopada 1940 do upadku powstania w maju/czerwcu 1943 roku. Do dziś ocalało ledwie kilka materialnych śladów istnienia getta. Tym ciekawszy wydaje się projekt wyrysowania w chaotycznym, nowoczesnym mieście jego zarysu. W dwudziestu jeden miejscach umieszono brązowe plastyczne mapy przedwojennej Warszawy z naniesionym zarysem getta, archiwalne (opisane po polsku i angielsku) zdjęcia chronione pleksi i wtopione w chodnik płyty z napsem "Mur getta/ghetto wall".

Granice getta odkrywałam od wiosny do jesieni podczas spacerów po Warszawie. Nauczyłam się patrzeć pod nogi. Przy ulubionej lodziarni na Chłodnej (to tu był drewniany most łączący małe i duże getto). W drodze na imprezę świętojańską na Podzamczu. Goniąc synka przy Pałacu Lubomirskich.

• *Izaak Bashevis Singer
• zdjęcie na dole: jeden z nielicznych zachowanych fragmentów murów warszawskiego getta. Budynek browaru Junga, ulica Waliców 11. Ceglany mur wykorzystano jako dolną kondygnację nowego biurowca Aurum